දේශපලන විද්‍යාවේ අධ්‍යන ක්‍රම

              දේශපාලන විද්‍යාව ස්වාධීන සමාජ විද්‍යාවක් ලෙස අධ්‍යයනය කිරීම ආරම්භ වී වසර 3000ක් පමණ ගත වී ඇතත් විධිමත් අධ්‍යයන ක්‍රමයක් සොයා ගැනීම කෙරෙහි අවධානය යොමු වන්නේ 19 වන සියවසේ ආරම්භයේ දී ය. මේ සම්බන්ධව ආරම්භක අවස්ථාවේ දී වැදගත් මෙහෙයක් කළ දේශපාල විද්‍යාඥයන් අතර ජෝන් ස්ටුවට් මිල්, ඔගස්ට් කොම්ටේ, ඇලෙක්සැන්ඩර් බේන්, කොන්වේයි ලුවිස්, බ්‍රයිස් සාමි, බ්ල්න්ටශ්ලි වැනි අය පෙන්වා දිය හැකි ය.

                                                ඔගස්ට් කොමටේ සමාජ විද්‍යාවන් හැදෑරීම සදහා වඩාත් යෝග්‍ය අධ්‍යයන ක්‍රම ලෙස පර්යේෂණාත්මක ක්‍රමය, නිරීක්ෂණ ක්‍රමය හා තුලනාත්මක ක්‍රමය හදුන්වා දී ඇත. ජෝන් ස්ටුවට් මිල් පෙන්වා දී ඇති ආකාරයට පර්යේෂණාත්මක ක්‍රමය, නිරීක්ෂණ ක්‍රමය, දාර්ශනික ක්‍රමය හා ඓතිහාසික අධ්‍යයන ක්‍රමය යන විධික්‍රම සතර සමාජ විද්‍යාවන් අධ්‍යයනය කිරීම සදහා යොදා ගත හැක.බ්ලන්ටශ්ලි එයට සුදුසු ක්‍රම ලෙස ඓතිහාසික ක්‍රමය හා දාර්ශනික ක්‍රමය නිර්දේශ කර ඇත. බ්‍රයිස් සාමි නිරීක්ෂණ ක්‍රමය හා පර්යේෂණාත්මක ක්‍රමය සුදුසු යැයි දක්වා ඇත. මහාචාර්ය ගානර් තුලනාත්මක අධ්‍යයන ක්‍රමය සුදුසු යැයි යෝජනා කර ඇත. මේ තුළින් දත්ත එකතු කිරීම, ඒවා පිළිවෙලකට යා කිරීම, එකිනෙකට ගලපා ලීම, විශ්ලේෂණය කිරීම හා අවසාන නිගමන වලට එළඹීම යන කාර්යයන් විධිමත් ව කල හැකි නිසා ඒවා පරිපූර්ණ අධ්‍යයන ක්‍රමයක් ලෙස සැලකිය හැකි බව කියයි.

                                                                                                                                                මේ අනුව නූතනයේ දී දේශපාලන විද්‍යාව අධ්‍යයනය කිරීම සදහා යොදා ගනු ලබන විධි ක්‍රම රාශියක් තිබේ.

1.      ඓතිහාසික අධ්‍යයන ක්‍රමය

2.      තුලනාත්මක අධ්‍යයන ක්‍රමය

3.      නිරීක්ෂණ අධ්‍යයන ක්‍රමය

4.      දාර්ශනික අධ්‍යයන ක්‍රමය

5.      චර්යාවාදී අධ්‍යයන ක්‍රමය

6.      පර්යේෂණාත්මක අධ්‍යයන ක්‍රමය

7.      පද්ධති විශ්ලේෂණ ක්‍රමය

8.      සමාජ විද්‍යාත්මක ක්‍රමය

9.      සංඛ්‍යා විද්‍යාත්මක ක්‍රමය

                                                ආදිය යි.

1.     ඓතිහාසික අධ්‍යයන ක්‍රමය

            දේශපාලන විද්‍යාව අධ්‍යයනයට ගැනෙන මූලික අධ්‍යයන ක්‍රමයකි. දේශපාලන ආයතනයන්ගේ ඓතිහාසික විකාශය පදනම් කර ගෙන ඒවායේ වර්තමාන තත්වය අධ්‍යයනය කරමින් ඒ ආශ්‍රිත නව ප්‍රවණතා මතු කර දැක්වීම මෙමගින් සිදු වේ.

                                                ෆෙඩ්රික් වෙන්ලොක් දැක් වූ ආකාරයට ඓතිහාසික අධ්‍යයන ක්‍රමය මගින් කරනුයේ අද පවතින දේශපාලන ආයතන ඒ අයුරින් ම ගෙන ඒවා පිළිබද හැදෑරීමකට වඩා එම ආයතන අතීතයේ පැවතියේ නූතන ආකාරයට ද, වර්තමාන තත්වය කරා විකාශනය වීම කෙරෙහි බල පෑ තත්වයන් මොනවාද යන්න සොයා බලමින් අනාගත ප්‍රවනතා කුමක් වී ඇත්දැයි පෙන්වා දීමයි.

                                                                                                                        මෙම අධ්‍යයන ක්‍රමය හදුන්වා දීමට පුරෝගාමී වූ මොන්ටෙසුක්‍යු, සර් ජෝන් සිලි, හර්මන්, ලැස්කි, ගිල්ක්‍රිස්ට් හා ගානර් යන  අය පෙන්වා දිය හැකි ය.

                                දේශපාලනය අධ්‍යයනය කිරීම සදහා ඉතා හොද පර්යේෂණාගාරයක් ඉතිහාසය මගින් සැපයේ. මිනිසාගේ අතීත පැවැත්ම පිළිබද එක් රැස් කර ඇති ගබඩාව ඉතිහාසය ලෙස හදුන්වා දිය හැකි ය. දේශපාලන ක්‍රමයන්ගේ හා දේශපාලන ආයතන වල ආරම්භය, වර්ධනය හා බිද වැටීම් පිළීබදව වාර්තා සපයන්නේ ඉතිහාසය මගිනි. වත්මන් දේශපාලන ආයතන එම තත්වය කරා පැමිණියේ කෙසේ ද යන්න අවබෝධ කර ගැනීමට නම් ඉතිහාසය දෙස අවශ්‍යෙයන් ම බැලිය යුතු ය.

                                                                                                “රාජ්‍යයන්ගේ ඓතිහාසික අත්දැකීම් වල ප්‍රතිඵල එකට එකතු කිරීමට ගනු ලබන උත්සාහයක් වේ.” යනුවෙන් ලැස්කි දේශපාලනය අධ්‍යයනය දක්වා ඇත. දේශපාලන ආයතන වල වර්තමාන තත්වය කුමක්ද? එසේ වීමට බල පෑ හැකි හේතු සාධක මොනවාද? යන ප්‍රශ්න වලට පිළිතුරු සැපයීමට හැක්කේ එම ආයතන වල ඓතිහාසික තොරතුරු සෙවීමෙන් ය.

         ගිල්ක්‍රිස්ට් දක්වන ආකාරයට දේශපාලන විද්‍යාව පිළිබද පර්යේෂණ පැවැත්වීම සදහා යොදා ගත හැකි හොදම අධ්‍යයන ක්‍රමය ඓතිහාසික අධ්‍යයන ක්‍රමය වේ. දේශපාලන ආයතනයන්ගේ ආරම්භය හා වර්ධනය නිවැරදිව තේරුම් ගැනීම සදහා පමණක් නොව අනාගත ප්‍රවනතා අවබෝධ කර ගැනීමට ද මෙම අධ්‍යයන ක්‍රමය හදුනා ගත හැකි වේ.

                                    “දේශපාලන ආයතනයන්ගේ පරිණාමය කෙසේ සිදු වී ද යන්න තේරුම් ගැනීමට ඇති හැකියාව ඓතිහාසික අධ්‍යයන ක්‍රමයේ ඇති මූලික වාසිය වේ.”

                                                                                    තව දුරටත් ඔහු පවසන පරිදි,

                                                                                                                        “අතීතය පදනම් කරගෙන දේශපාලන ආයතන වඩාත් හොදින් විශ්ලේෂණය කිරීමට හා තේරුම් ගැනීමට ඇති හැකියාව කිසිවෙකුට ප්‍රතික්ෂේප කළ නොහැකි ය. දේශපාලන ආයතනයන්ගේ ආරම්භය හා වර්ධනයත් වෙනස් වන ඛණ්ඩයන් ට එම ආයතන මුහුණ දුන් ආකාරයත් එම ආයතන වල ක්‍රියාකාරීත්වය මගින් අපේක්ෂා කළ අරමුණු කෙතරම් දුරට ඉටු වී තිබේ ද යන්නත් අවබෝධ කර ගත හැක්කේ ඓතිහාසික අධ්‍යයන ක්‍රමය තුලිනි.”

          දේශපාලන විද්‍යාව අධ්‍යයනය කිරීම සදහා ඓතිහාසික අධ්‍යයන ක්‍රමය ඉතා හොද ක්‍රමයක් වුව ද එහි යම් යම් සීමා මෙන් ම අඩු පාඩු ද දැකිය හැකි ය. බ්‍රයිස් සාමි පෙන්වා දෙන ආකාරයට,

                                                                                                            “ඓතිහාසික අධ්‍යයන ක්‍රමය තුල දැකිය හැකි මූලික දුර්වලතාවය වන්නේ පුද්ගලයින්ට හා දේශපාලන අහඹු වලට ප්‍රමාණය ඉක්මවා ගිය වැදගත්කමක් ආරෝපණය කිරීමයි.”

                                                එමෙන් ම ආවේග හා හැගීම් වල බලපෑමට අධ්‍යයනය කරන්නා හසු වීමට ඇති ඉඩ කඩ ප්‍රමාණය ඉහල මට්ටමක පැවතීම ද එහි තවත් දුර්වලතාවයකි.

                                                                                                            මීට අමතර ව අධ්‍යයනය කරන්නාගේ පෞද්ගලික දේශපාලන හැගීම්, බැදීම්, ආගමික විශ්වාසයන්, වාර්ගික පක්ෂපාතිකම් හා දෘෂ්ටිමය ආකල්ප යනාදියේ බලපෑමට අධ්‍යයනය කරන්නා හසු විය හැකි ඉඩ කඩ ප්‍රමාණය ඉහල මට්ටමක පැවතීම ද මෙහි තවත් දුර්වලතාවයකි.

                                                ඉහත අඩුපාඩු තිබුණ ද දේශපාලන විද්‍යාව අධ්‍යයනය කිරීම සදහා මෙහි ඇති වැදගත්කම අඩුවෙන් තක්සේරු කළ යුතු නොවේ. එහි ප්‍රයෝජනවත්බව පිළිබද ව සර් ජෝන් සිලි දැක් වූ අදහස අගනේ ය.

                                “යමක් අධ්‍යයනය කිරීමේ දී පළමුවෙන් ම අදාල කරුණු එකතු කළ යුතු වේ. ඒවායේ නිරවද්‍යතාවය පරීක්ෂා කර බැලිය යුතු වේ. කරුණු විශ්ලේෂණය කළ යුතු වේ. ඒවා තාර්කික විය යුතු වේ. එකතු කර ගත් කරුණු සාමාන්‍යකරණය කර ගත් ඒවා විය යුතු වේ. ඒවා නිර්වචනය කළ යුතු වේ. ඓතිහාසික අධ්‍යයන ක්‍රමය යටතේ ඉහත කරුණු හොදින් කළ හැකි වේ.”

2.     තුලනාත්මක අධ්‍යයන ක්‍රමය

          දේශපාලන විද්‍යාව අධ්‍යයනය කිරීම සදහා ඈත අතීතයේ සිට ම භාවිතයට ගැනෙන පැරණිතම අධ්‍යයන ක්‍රමයක් ලෙස මෙය හැදින්විය හැකි ය.මෙම ක්‍රමය මුලින් ම යොදා ගනු ලැබුවේ ග්‍රීක මහා දාර්ශනික ඇරිස්ටෝටල් විසිනි. ඔහුගේ දේශපාලනය (Politics) නැමැති කෘතිය සමකාළීන ග්‍රීසිය තුළ ක්‍රියාත්මක වෙමින් පැවති පෞර (නගර) ක්‍රම 158ක් තුලනාත්මක ව අධ්‍යයනය කිරීමෙන් පසුව රචනා කර ඇති බව වාර්තා වේ. මේ නිසා ම දේශපාලන විද්‍යාව තුළ ඇරිස්ටෝටල් හදුන්වන්නේ තුලනාත්මක අධ්‍යයන ක්‍රමයේ පියා වශයෙනි. නූතනයේ දී මෙම ක්‍රම භාවිතයට ගත් අය අතරින් මොන්ටෙස්ක්‍යු, ටොප් විල්ලි සහ බ්‍රයිස් සාමි වැදගත් වේ.

                                    මෙම අධ්‍යයන ක්‍රමයේ හරය වන්නේ ලෝකය තුල දැනට පවතින හෝ පැවති හෝ දේශපාලන ක්‍රම එකට ගෙන තුලනාත්මක ව හදාරමින් එමගින් ලබා ගන්නා තොරතුරු පදනම් කරගෙන වඩාත් හොද ආණ්ඩු ක්‍රමයක් ගොඩ නැගීම සදහා අදාල කර ගත හැකි මූලධර්ම නිගමනය කිරීමයි. මෙම ක්‍රමයේ ප්‍රභේද 03ක් දැකිය හැකි ය.

A.    සාමාන්‍ය වශයෙන් කරනු ලබන තුලනාත්මක අධ්‍යයන ක්‍රමය

                                එකිනෙක වෙනස් තත්වයන් දෙකක් එකට ගෙන ඒවායේ සම - අසමතාවයන් පිළිබදව සාමාන්‍ය අධ්‍යයනයක යෙදීම යි. මෙහි විශේෂ ලක්ෂණය වන්නේ එය හුදෙක් විස්තරාත්මක දෙයක් වීම යි. එසේ ම සාමාන්‍ය වශයෙන් කරුණු දැන ගැනීම සදහා කරනු ලබන අධ්‍යයනයක් විනා යම් විශේෂිත අරමුණක් එල්ල කොට කරනු ලබන දෙයක් ද නොවේ. නිදසුන් වශයෙන් ලංකාවේ විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය ඇමරිකානු ජනාධිපති ක්‍රමය සමග සාමාන්‍ය වශයෙන් අධ්‍යයනය කරනු ලැබේ.

B.     විශේෂ අරමුණක් පෙරදැරි කරගෙන කරුනු ලබන තුලනාත්මක අධ්‍යයන ක්‍රමය

                                මෙහි දී අදාල සෑම දෙයක් ම එකට ගෙන තුලනාත්මකව සසදා බලා වඩාත් ම සුදුසු තැනැත්තා හෝ කරුණ තෝරා ගනු ලැබේ. නිදසුන් වශයෙන් යම් තනතුරක් සදහා සුදුස්සෙකු තෝරා ගැනීම සම්බන්ධයෙන් පවත්වන සම්මුණඛ පරීක්ෂණයක් හෝ රූපරාජිණියක් තෝරා ගැනීම සදහා පවත්වන තරගයක්.

C.    විද්‍යාත්මක මූලධර්ම උපයෝගී කර ගනිමින් කරනු ලබන තුලනාත්මක අධ්‍යයන ක්‍රමය

                                යම් කිසි හේතූන් දෙකක් හෝ ඊට වඩා වැඩි ගණනක් එකට ගෙන විද්‍යාත්මක මූලධර්ම යොදා ගනිමින් තුලනාත්මකව අධ්‍යයනය කිරීම මෙමගින් අදහස් කරයි. මෙහි දී පරීක්ෂාවට ලක් කරන වස්තූන් වල ආරම්භය, වර්ධනය, වර්තමාන තත්වය හා අනාගත ප්‍රවනතා ආදී සියල්ල ම සියුම් ලෙස විශ්ලේෂණය කර අවසාන නිගමන වලට එළඹීම සිදු කෙරේ.

                                                                                    ඉහත සදහන් කළ ප්‍රභේද 03 අතුරින් දේශපාලන විද්‍යාව අධ්‍යයනය කිරීම සදහා තෙවන ක්‍රමය වඩාත් සුදුසු වේ.

                                                                        තුලනාත්මක අධ්‍යයන ක්‍රමය වඩාත් විද්‍යාත්මක ස්වභාවයක් දරන බව බ්‍රයිස් සාමි වරයා පෙන්වා දේ. එමගින් සමාන තත්වයන් හදුනා ගැනීමටත්, සමාන සාධක තුලින් සමාන ප්‍රතිඵල ලැබී තිබෙනවාද යන්න සොයා බැලීමටත්, එසේ නොමැති නම් එයට බලපා ඇති හේතු සාධක විමර්ශනය කිරීමටත් හැකියාව ඇති බව ඔහු කියයි. මහාචාර්ය ගිල්ක්‍රිස්ට් තුලනාත්මක අධ්‍යයන ක්‍රමය ඓතිහාසික අධ්‍යයන ක්‍රමයේ අනුපූරකයක් ලෙස යොදා ගත හැකි බව දක්වා ඇත.

                                                                                                                                    එයට හේතුව ලෙස ඔහු පෙන්වා දෙනේනේ ඓතිහාසික අධ්‍යයන ක්‍රමය මගින් ලබා ගන්නා තොරතුරු තුලනාත්මක ක්‍රමය පදනම් කරගෙන හොදින් විශ්ලේෂණය කර ගත හැකි වීම යි.

                                                                                    එසේ වුව ද මෙම ක්‍රමය තුළ වුව ද යම් යම් දුබලතා හා අඩු පාඩු දැකිය හැකි වේ.දේශපාලන ආයතනයන්ගේ ක්‍රියාකාරීත්වය කෙරෙහි බලපාන පරිසරාත්මක සාධක එම අධ්‍යයන ක්‍රමය යටතේ මුළු මනින් ම නොසලකා හැරීමට හෝ අඩුවෙන් තක්සේරු කිරීමට හෝ ඇති ඉඩකඩ ප්‍රධාන දුර්වලතායවය යි. තුලනාත්මක ක්‍රමයෙන් දේශපාලන ආයතන වල නීතිමය ව්‍යුහයන් පමණක් සසදා හදාරනු ලැබේ. එම ආයතන වල ක්‍රියාකාරිත්වය කෙරෙහි බලපාන මිනිස් හැසිරීම්, ආර්ථික හා සමාජ තත්වයන්, සදාචාරාත්මක අගය කිරීම්, දේශපාලන සංස්කෘතියේ ස්වභාවය යනාදිය කෙරෙහි එම අධ්‍යයන ක්‍රමයෙන් සලකා බැලීමට ඇති ඉඩ කඩ සීමිත වේ. මෙය මෙම ක්‍රමය තුළ ඇති ප්‍රධානතම දුර්වලතාවය ලෙස ගානර් පෙන්වා දේ.

3.     නිරීක්ෂණ අධ්‍යයන ක්‍රමය

                                මෙමගින් මූලික වශයෙන් කරනුයේ අධ්‍යයනය සදහා තෝරා ගත් දේශපාලන ක්‍රමය හෝ ක්‍රමයන් පිළිබද අධ්‍යයනය කරන්නා පෞද්ගලිකව කරනු ලබන නිරීක්ෂණ මගින් අවසාන නිගමන වලට එළඹීම යි. පරීක්ෂා කරන දේශපාලන ක්‍රමය හෝ ක්‍රමයන්ගේ ආයතනික ව්‍යුහය, එහි ප්‍රායෝගික ක්‍රියාකාරීත්වය, ඒ කෙරෙහි බලපාන දේශපාලන, ආර්ථික හා සමාජීය බලවේග ගැන අධ්‍යයනය කරන්නා විසින් කරනු ලබන සියුම් නිරීක්ෂණ මගින් ලබා ගන්නා තොරතුරු හා දත්ත අවසාන වශයෙන් විශ්ලේෂණය කිරීමෙන් අනතුරුව අවසාන නිගමන කරා එළඹේ. මෙම ක්‍රමය වඩාත් ප්‍රායෝගික හා යථාර්තවාදී ක්‍රමයක් ලෙස සැලකේ. ප්‍රායෝගික නිදර්ශන මගින් කරුණු ඔප්පු කිරීමට ඇති හැකියාව එයට හේතුවයි.

       ලොවෙල් නැමැති දේශපාලඥයා දක්වා ඇති ආකාරයට දේශපාලන විද්‍යාව අධ්‍යයනය කිරීම සදහා යොදා ගත හැකි ඉහල මට්ටමේ අධ්‍යයන ක්‍රමයක් ලෙස නිරීක්ෂණ අධ්‍යයන ක්‍රමය පෙන්වා දිය හැක. ඔහුගේ මතයට අනුව දේශපාලන විද්‍යාඥයෙකුට පුස්තකාල පොත් කොපමන තිබුණ ද ඒවායින් ඵල ප්‍රයෝජන නොමැත. හේතුව ඒවා ඔහුගේ අධ්‍යයන සදහා ප්‍රාථමික මූලාශ්‍ර නොවන බැවිනි.

                                                                                                                        දේශපාලන ආයතන වල සැබෑ ක්‍රියාකාරීත්වය පිළිබදව පර්යේෂණ පැවැත්වීම සදහා හොදම පර්යේෂණාගාරය පුස්තකාලය නොව එයින් පිටත ඇති බාහිර දේශපාලන ලෝකය වේ.දේශපාලන විද්‍යාවේ සැබෑ ස්වරූපය අධ්‍යයනය කළ හැක්කේ බාහිර දේශපාලන සමාජයක් තුළ විනා පුස්තකාල ඇතුලත නොවේ යැයි යන්න ලොවෙල්ගේ අදහසයි.

                  දේශපාලනය අධ්‍යයනය කිරීම සදහා නිරීක්ෂණ අධ්‍යයන ක්‍රමය ප්‍රථමයෙන් ම යොදා ගත් දේශපාලඥයා වන්නේ ප්ලේටෝ නැමැති ග්‍රීක දේශපාලඥයා ය. ආසියා මහද්වීපයෙන් ආරම්භ කර දකුණු ඉතාලිය දක්වා රටවල් වල සංචාරය කර එම රටවල ක්‍රියාත්මක වූ ආණ්ඩුක්‍රම හා දේශපාලන තත්වයන් ය. ගැඹුරින් නිරීක්ෂණය කර ලබා ගත් තොරතුරු මත “සමූහාණ්ඩුව” නැමැති කෘතිය එළිදැක්වී ය. එසේ ම ඇරිස්ටෝටල් ද රටවල් කීපයක සංචාරය කරමින් එම රටවල ක්‍රියාත්මක වූ ආණ්ඩුක්‍රම පිළිබද ව සොයා බලා සොයාගත් කරුණු මත “දේශපාලනය” (Politics) නැමැති කෘතිය සකස් කල බව කිය වේ. නූතනයේ දී මෙම නිරීක්ෂණ ක්‍රමය ප්‍රායෝගික කේෂ්ත්‍රයට යොදා ගත් අය අතුරින් මොන්ටෙස්ක්‍යු හා බ්‍රයිස් සාමි වැදගත් වේ. මොන්ටෙස්ක්‍යු එංගලන්ත ආණ්ඩුක්‍රමයේ ක්‍රියාකාරීත්වය පෞද්ගලිකව අධ්‍යයනය කරමින් ලබා ගත් දැනුම් සම්භාරයේ ඉතාම වැදගත් ප්‍රතිඵලය ලෙස ඔහු විසින් දේශපාලන විද්‍යාවට දායාද කළ බලතල බෙදීමේ සිද්ධාන්තය දැක්විය හැකි ය.

                                                                        බ්‍රයිස් සාමි වරයා ද තම සුප්‍රසිද්ධ ග්‍රන්ථ රචනා කරනු ලැබුවේ ඇමරිකාව, ප්‍රංශය, කැනඩාව, ඕස්ට්‍රේලියාව හා නවසීලන්තය යන රටවල සංචාරය කරමින් එම ආණ්ඩුක්‍රමයන්ගේ ක්‍රියාකාරීත්වය පෞද්ගලිකව නිරීක්ෂණය කර ලබා ගත් දැනුම් සම්භාරය තම මව්බිම වූ එංගලන්තය තුළ ක්‍රියාත්මක වෙමින් තිබුණු ආණ්ඩුක්‍රමය නිරීක්ෂණය කරමින් ලබාගත් දැනුම් සම්භාරය සමග මිශ්‍ර කර ගැනීමෙනි.

                                    බ්‍රයිස් සාමි වරයා දක්වන ආකාරයට නිරීක්ෂණ අධ්‍යයන ක්‍රමය භාවිතයට ගැනීමේ දී බාහිර අලංකරණයෙන් යුතු සිද්ධිදාමයන්ට හසු නොවී තම නිරීක්ෂණ කාර්යය කරගෙන යාමට නිරීක්ෂකයා විශේෂයෙන් ම වග බලා ගත යුතු ය. ඒවායේ සත්‍ය හා නිවැරදි සාධක පමණක් තෝරා බේරා ගැනීම පරිස්සමෙන් කළ යුතු ය. දේශපාලන ක්‍රියාදාමයන් අධ්‍යයනය කිරීමේ දී පුද්ගලයන්ට හා දේශපාලන අහඹු සිදුවීම් වලට විශේෂ තැනක් දිය යුතු නොවේ. ලබා ගන්නා සෑම තොරතුරකම නිරවද්‍යතාවය හොදින් සහතික වන තුරුම ඒ පිළිබද ව සොයා බැලිය යුතු ය. එසේ අවසාන වශයෙන් ලබා ගන්නා තොරතුරු සියුම් නිරීක්ෂණ වලට භාජනය කර අවසාන නිගමන වලට එළඹිය හැක.

4.     දාර්ශනික අධ්‍යයන ක්‍රමය

                                මෙම අධ්‍යයන ක්‍රමය මගින් කරන්යේ සැබෑ වශයෙන් ඇති තත්වය අධ්‍යයනය කිරීම නොව පැවතිය යුතු යැයි සිතින් මවා ගත් පරමාදර්ශයක් අධ්‍යයනය කිරීම යි. මෙහි දී මුලින් ම පැවතිය යුතු ආදර්ශ පිළිබද ව සිතා ගැනීම් කරන අතර පසු ව එය ක්‍රියාවට නැංවිය හැකි දේශපාලන ආයතන වල ස්වභාවය සලකා බැලේ. මහාචාර්ය ගිල්ක්‍රිස්ට් පෙන්වා දෙන ආකාරයට දාර්ශනික අධ්‍යයන ක්‍රමය මගින් කරනුයේ පරමාදර්ශී රාජ්‍යයක ස්වභාවය අරමුණක කාර්යයන් සදහා අනාගතය පිළිබද ගොඩ නගනු ලබන සංකල්ප ප්‍රායෝගික ලෝකයේ කරුණු සමග ගලපමින් රාජ්‍ය හා ආණ්ඩුක්‍රමයන් පිළිබද න්‍යායන් ගොඩ නැගීම යි.

          මෙම ක්‍රමයේ මූලික ලක්ෂණය වන්නේ හේතු සාධක පදනම් කරගෙන අවසාන නිගමන වලට පැමිණීම නොව ප්‍රථමයෙන් එළඹෙන ලද අවසාන නිගමනය තහවුරු කිරීම සදහා දෙවනුව හේතු සාධක ප්‍රයෝජනයට ගැනීම යි. මෙම ක්‍රමය භාවිතයට ගත් සෑම දේශපාලඥයෙක් ම මෙම පදනම සලකා ඇති බව පෙනේ. ප්ලේටෝ, සර් තෝමස් මෝර්, රූසෝ, ඛාන්ට්, බොසැන්ක්වේ යනාදීන් මීට නිදසුන් වේ. ප්ලේටෝ ඉදිරිපත් කළ පරමාදර්ශී රාජ්‍ය සංකල්පය, රූසෝ ඉදිරිපත් කළ පොදු කැමැත්ත යන සංකල්ප දේශපාලන විද්‍යාව තුළ බිහි වී ඇති ඉතාම ඉහල මට්ටමේ දාර්ශනික සංකල්ප වේ. නමුත් ඒවා සැබෑ ලෝකයේ සත්‍ය වශයෙන් ක්‍රියාවට නැගිය නොහැක.

                                                            විෂයෙහි අවසාන අරමුණ පදනම් කොටගෙන විෂය අධ්‍යයනය කිරීමට හැකි වීම මෙම ක්‍රමයේ ප්‍රධානතම වාසිය වේ. තමා ළගා වීමට බලාපොරොත්තු වන අවසාන අරමුණ කුමක්ද යන්න අධ්‍යයනය කරන්නා හොදින් දන්නා අතර තම අරමුණු වලට ගැලපෙන අයුරින් අධ්‍යයනය මෙහෙයවිය හැකි ය. යම් නිශ්චිත පදනමක සිට යම් යම් අගය කිරීම් වලට එළඹීමට ඇති හැකියාව මෙම ක්‍රමයේ දෙවන වාසිය වේ. විශේෂයෙන් ම ආණුඩුක්‍රමයක හොද නරක හා අයහපත් යහපත් බව මෙම අධ්‍යයන ක්‍රමය මගින් හොදින් තක්සේරු කළ හැක. මෙම ක්‍රමයේ දී යම් යම් දුබලතාවන් ද දක්නට ලැබේ. මෙහි දී එළඹෙන අවසාන නිගමනය සමහර විට ප්‍රායෝගික තත්වයට නොගැලපීම මූලිකම දුර්වලතාවය වේ. යම් දාර්ශනික පදනමක සිට ඉතාමත් උසස් මට්ටමෙන් සංකල්පය ගොඩ නැගිය හැකි වුව ද ඒවා ප්‍රායෝගික ලෙස ක්‍රියාවට නැංවීමට නොහැකි වීම දුර්වලතාවයකි. ඉහත දැක් වූ දේශපාලන දාර්ශනිකයන්ගේ සංකල්ප ඉතා ඉහල මට්ටමේ දේශපාලන සංකල්ප වුව ද ඒවා සැබෑ ලෝකය තුළ ප්‍රායෝගික ලෝකය තුළ ක්‍රියාවට නැංවිය නොහැක. ඊට හේතුව ඒවා සැබෑ ලෝකයේ ප්‍රායෝගික තත්ව මත නොව මන:කල්පිත මතවාද පදනම් කොටගෙන ගොඩ නගා තිබීමයි.

5.     චර්යාවාදී අධ්‍යයන ක්‍රමය

                   ඇමරිකානු දේශපාලන විද්‍යාඥයින් කණ්ඩායමක් විසින් මෑත කාළීනව වර්ධනය කරන ලද ඉතාම වැදගත් අධ්‍යයන ක්‍රමයක් ලෙස මෙය සැලකේ. මෙය මීට ඉහලින් දැක්වෙන සම්භාව්‍ය ක්‍රම වලට විරුද්ධව පැන නැගුණු විරෝධතා ව්‍යාපාරයක අවසන් ප්‍රතිඵලය සේ සැලකේ. සාම්ප්‍රදායික ක්‍රමයන්ගෙන් දේශපාලන විද්‍යාව විද්‍යාත්මකව හැදෑරිය නොහැකි බවට මතයක් එවක පැතිර ගියේ ය. එසේ ම මෙම විෂය සම්බන්ධව ඉහල මට්ටමේ විද්‍යාත්මක නිගමන වලට එළඹීමට නොහැකි වීම ද, එළඹී ඇති නිගමන විද්‍යාත්මක වීම ද යනාදිය ඔවුන් පෙන්වා දෙන කරුණු ය. මෙම දුබලතාවයන් හේතු කොටගෙන සාම්ප්‍රධායික අධ්‍යයන ක්‍රම බැහැර කරන මෙම විද්‍යාඥයින් දේශපාලන විද්‍යාව අධ්‍යයනය කිරීම සදහා නව ක්‍රමයක් ගොඩ නැංවීමට ගත් උත්සාහයක ප්‍රතිඵලයක් ලෙස චර්යාවාදය පෙන්වා දිය හැක.

  චර්යාවාදී අධ්‍යයන ක්‍රමය හදුන්වාදීමේ ආරම්භක අවස්ථාව ලෙස ග්‍රේහැම් වොලස් විසින් 1980 දී පෙන්වා දුන් “Human Nature In Politics” යන ග්‍රන්ථය පෙන්වා දිය හැක. මිනිසුන්ගේ දේශපාලන චර්යාව කෙරෙහි බලපාන මානසික සාධක අධ්‍යයනය කිරීමට වොලස් මෙමගින් උත්සාහ කර ඇත. එසේ ම 1908 දී ඒ.ඊ බේන්ක්ලි ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද “The Process Of Government” යන කෘතිය මගින් දේශපාලන ක්‍රියාදාමය තුළ කණ්ඩායමේ ක්‍රියාකාරීත්වය පිලිබද අධ්‍යයනය කරනු ලැබී ය. මෙයින් පසු ව මෙම අධ්‍යයන ක්‍රමයේ වර්ධනය සදහා වැදගත් මෙහෙයක් කළ අය අතර හැරල්ඩ් ඩී. ලැස්වෙල්, ඩේවිඩ් ඊස්ටන්, ගබ්‍රියෙල් ඒ. ආමන්ඩ්, බිගම් පවල්, හර්බට් සයිමන්, හැරල්ඩ් එෆ්. ගොස්නර්, වී.ඕ.කේ.ජී.ඊ.සී කැට්ලින්, ඩේවිඩ් ඊ. ඇෆ්ටර් දැක්විය හැක.

                                                දේශපාලන විද්‍යාව අධ්‍යයනයේ දී අවධානය යොමු කළ යුතු අංග දෙකක් චර්යාවාදීන් පෙන්වා දේ.

        i.            විද්‍යාත්මක මූලධර්ම පදනම් කරගෙන ආණ්ඩුවේ ක්‍රියාකාරිත්වය කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීම.

      ii.            මිනිස් සැබෑ දේශපාලන හැසිරීම් පදනම් කරගෙන පවතින දේශපාලන තත්වයන් හා එම හැසිරීම් ආණ්ඩුවේ ක්‍රියාකාරිත්වය කෙරෙහි බලපාන අයුරු සොයා බැලීම.

                                                                                    මේ අනුව චර්යාවාදීන් මූලික වශයෙන් අවධානය යොමු කරන්නේ ප්‍රායෝගික තත්වයන්ට මිස දේශපාලන සංවිධාන ව්‍යුහයට හෝ ඒවායේ නීතිමය පදනම වෙත හෝ නොවේ. වෙනත් අයුරකින් දැක්වුවහොත් චර්යාවාදීන් තම අවධානය යොමු කරන්නේ දේශපාලන ක්‍රමයේ ගතික බව කෙරෙහි කුමන සාධක බලපානවාද?, පුද්ගල දේශපාලන ක්‍රියාවන් කෙරෙහි කුමන සමාජ බලවේග, කුමන අදහස් හා උදහස්, කුමන තත්වයන් බලපානවාද?, මිනිසාගේ පෞද්ගලිකත්වය හා ඔහුගේ දේශපාලන හැසිරීම් අතර පවතින සබදතාවය කුමක් ද?, කුමන තත්වයන් යටතේ කුමන කරුණු හේතු කොටගෙන මිනිසුන්ගේ සමාජ ක්‍රියාවන් දේශපාලන ක්‍රියාවන් බවට පරිවර්තනය වන්නේද? යන කරුණු කෙරෙහි ය.

Ø චර්යාවාදී අධ්‍යයන ක්‍රමයේ ප්‍රධාන ලක්ෂණ

        i.            පුද්ගල හැසිරීම පදනම් කරගත් අධ්‍යයන ක්‍රමයක් වීම.

                                පුද්ගලයින් සහ පුද්ගල කණ්ඩායම් වල හැසිරීම ප්‍රධාන කර ගනිමින් චර්යාවාදය ගොඩ නගා තිබේ. පුද්ගලයින්ගේ සමාජ හැසිරීම කෙරෙහි බලපාන සාධක රාශියක් පෙන්වන චර්යාවාදීන්  ඒවා මානසික හා පරිසරාත්මක වශයෙන් දෙකොටසකට බෙදයි. ආවේග, සහජ හැකියාවන්, ගතිගුණ, ලැදියාවන්, හැගීම්, රුචි අරුචිකම්, සහ උද්වේගකර තත්වයන් යනාදිය මානසික ගණයට අයත් වන අතර ආගමික, සමාජීය, සංස්කෘතික, වාර්ගික සහ දේශගුණික තත්වයන් පාරිසරික සාධක ගණයට අයත් වේ. පුද්ගල හැසිරීම එකිනෙකාට අනන්‍ය වුව ද සමාජ හැසිරීමෙහි ඇති ඒකීය භාවයක් පෙන්වා දෙන චර්යාවාදීන් ඒ අනුව මිනිස් හැසිරීම් පිළිබද සාමාන්‍යකරණය කළ අදහස් ගොඩ නගමින් ඒ ආශ්‍රිතව දේශපාලන අනාවැකි පල කළ හැකි බව පෙන්වා දේ. මැතිවරණ කාළයන් තුළ මිනිසුන් අතර ඇති පොදු තත්වයන් මීට නිදසුන් ලෙස ඔවුන් පෙන්වා දේ.

      ii.            නිරවද්‍යතාවය සහතික කරගත් කරුණු පමණක් පර්යේෂණ සදහා යොදා ගැනීම.

                                නිවැරදි කරුණු පමණක් පර්යේෂණ සදහා යොදා ගැනීම, දේශපාලන සංකල්පය, සදාචාරාත්මක අගය කිරීම් වැනි දෑ චර්යාවාදීන් සැලකිල්ලට ගනු නොලැබේ. ඔවුන්ගේ අධ්‍යයනයට හසු වන්නේ පරීක්ෂණ, නිරීක්ෂණ මගින් ඔප්පු කළ හැකි ප්‍රත්‍යයක්ෂ මූලික සාධක සහිත තත්ව පමණි.

    iii.            අගය කිරීම් වලින් තොර වීම.

                          නිර්දය අගය කිරීම් වලින් තොර අධ්‍යයන ක්‍රමයක් වීම සම්ප්‍රධායික අධ්‍යයන ක්‍රම වලින් චර්යාවාදය වෙනස් වන ප්‍රධාන ලක්ෂණය යි. ප්‍රායෝගික පරීක්ෂණ වලට ලක් කළ නොහැකි සෑම අගය කිරීමක් ම සදාචාරාත්මක අගය කිරීම් ලෙස මොවුන් පෙන්වා දෙයි. නිදසුන් ලෙස නිදහස, සමානාත්මතාවය, ප්‍රජාතාන්ත්‍රවාදය රැකිය යුතු උත්තරීතර අගය කිරීම් වුව ද ඒ සියල්ලකම සත්‍ය අසත්‍ය බව විද්‍යාත්මකව ඔප්පු කළ නොහැකි බව ඔවුන් පෙන්වා දෙයි. මෙහි දී ඔවුන්ගේ අවධානය යොමු වන්නේ විද්‍යාත්මක ව කරන ලද පරීක්ෂණ වලින් පසුව එළඹෙන අවසාන නිගමනය ප්‍රායෝගිකව ඔප්පු කිරීමට හැකියාව ඇති කරුණු කෙරෙහිත්, අන්තර් සබදතා කෙරෙහිත් ගොඩ නගා ගත් කරුණු සම්බන්ධයෙනි.

    iv.            අන්තර් විෂය සබදතා තුලින් ගොඩ නගා ගත් අධ්‍යයන ක්‍රම භාවිතා කිරීම.

                          මිනිසාගේ දේශපාලන හැසිරීම් ඔහුගේ සමස්ත සමාජ හැසිරීම් වලින් වෙන් කරගෙන තනිව හැදෑරිය නොහැක. මිනිසාගේ ආර්ථික, සමාජීය, දේශපාලනික හා සංස්කෘතික ක්‍රියාවන් එකට බැදී තිබෙන අතර ඒවා එකිනෙකින් නිශ්චිත මායිම් යටතේ වෙන් කිරීම ද කල නොහැක. මේ නිසා එය අධ්‍යයනය කිරීම සදහා සමාජ විද්‍යාවන් පමණක් නොව භෞතික විද්‍යාව වැනි ස්වභාවික විද්‍යාවන් ද, ජ්‍යාමිතිය, සංඛ්‍යාණය වැනි ගණිත විද්‍යාවන් ද යොදා ගත හැක.

      v.            නව ශිල්පීය ක්‍රම භාවිතය

                          අධ්‍යයන කටයුතු සදහා දත්ත ලබා ගැනීමට මෙන් ම විශ්ලේෂණය කිරීම සදහා ද විද්‍යාත්මක ශිල්පීය ක්‍රම යොදා ගත යුතු බව චර්යාවාදීන් පෙන්වා දෙයි. මේ සදහා විශ්ලේෂණ ක්‍රම, සංඛ්‍යාන වගු භාවිතය, මිනුම් ක්‍රම ආදිය යොදා ගත යුතු බව මොවුන් පෙන්වා දෙයි.

    vi.            ශුද්ධ විද්‍යාත්මක ස්වභාවය

                          චර්යාවාදය ශුද්ධ විද්‍යාත්මක බව එහි නිර්මාතෘවරුන් ම පෙන්වා දෙයි. ඔවුන්ට අනුව සෑම පර්යේෂණයක් ම නිශ්චිත න්‍යායක් ගොඩ නැගීම අරමුණු කොට ගෙන කළයුතු අතර එසේ එසේ ගොඩ නගාගත් න්‍යායන් මානුෂික ප්‍රශ්න විසදීම සදහා ප්‍රායෝගික වශයෙන් භාවිතයට ගැනීමට හැකි විය යුතු ය.

                                මෙය දේශපාලන විද්‍යා අධ්‍යයන ක්‍රමවේදයෙහි විශේෂිත අංගයකි. වර්තමාන අධ්‍යයන කේෂ්ත්‍රෙයහි ගොඩ නැගී ඇති විෂයානුබද්ධ න්‍යායන් සියල්ල මොවුන්ගේ ඉදිරිපත් කිරීම් වේ. නිදසුන් ලෙස දේශපාලන සමාජානුයෝජනය, දේශපාලන සංස්කෘතිය, දේශපාලන ක්‍රම විශ්ලේෂණය, දේශපාලන ප්‍රභූන්, දේශපාල බලය හා බලකිරීම් සහ තනතුරුසංකල්පය යනාදිය දැක්විය හැක. විශේෂයෙන් තුලනාත්මක දේශපාලන වර්ධනයෙහි ලා චර්යාවාදීන්ගේ මෙහෙය විශාල ය.

   කෙසේ වුව ත් චර්යාවාදීන්ට එල්ල කෙරෙන චෝදනා බෙහෙවි. චර්යාවාදීන් යාන්ත්‍රික දෘෂ්ටි කොණයකින් මිනිසාගේ ආත්මාර්ථකාමී ආශාවන් දෙස පමණක් බලා ඇති බව එක් කණ්ඩායමකගේ මතය යි. මිනිසා පිළිබද පරිපූර්ණ විග්‍රහයක් චර්යාවාදීන් නොකරන අතර, අසම්පූර්ණ විග්‍රහයක් යටතේ එළඹෙන අවසාන නිගමනය ද අසම්පූර්ණ බව ඔවුහු පෙන්වා දෙයි. හුදෙක් ඇමරිකානු මිනිසාත්, ඇමරිකානු සමාජයත් සහ ඇමරිකානු දේශපාලන ක්‍රමයත් පදනම් කොටගෙන චර්යාවාදීන් ගොඩ නගා ඇති න්‍යායන් විශ්ව ව්‍යාප්ත මට්ටමකින් භාවිතයට ගත නොහැකි බව පෙන්වා දෙන තවත් විචාරක පිරිසක් පවසන්නේ, එම හේතුව නිසා ම චර්යාවාදීන් කර ඇති බොහොමයක් දේශපාලන පර්යේෂණ, ව්‍යාජ පර්යේෂණ හැටියට සැලකිය යතු බව ය. චර්යාවාදීන් සිය අවසාන නිගමන මගින් ඇමරිකානු දේශපාලන ආයතන ලෝකයේ ඇති හොදම දේශපාලන ආයතන ලෙස පෙන්වා දීමට උත්සාහ ගණිමින්, ලෝකයේ අනෙක් දේශපාලන ක්‍රමවල ක්‍රියාකාරීත්වය අවතක්සේරු කර ඇති බව පෙන්වා දෙනු සමහරු එය එක් අතකින් ඇමරිකානු ආධිපතිත්වය තවත් ආකාරයකින් ලෝකය පුරා ව්‍යාප්ත කිරීමට ගත් උත්සාහයක් ලෙස ප්‍රකාශ කර සිටිති.

                                                                        මිනිස් හැසිරීම සාමාන්‍යකරණය කිරීමට හැකියාව තිබේ යනුවෙන් චර්යාවාදීන් ප්‍රකාශ කළ මතය ඇතැම් විචාරකයින් ප්‍රතික්ෂේප කරයි. ඔවුන්ට අනුව මිනිස් ස්වභාවය නම් නිරන්තරයෙන් වෙනස් වීමයි. එවැනි තත්වයක් සාමාන්‍යකරණය කිරීමට හැකියාව ඇත යන්න පිළිගත නොහැකි බව තව දුරටත් කියා සිටියි.

                                                                                    චර්යාවාදීන් අනවශ්‍ය වැදගත්කමක් ශිල්පීය සාධක වලට ලබා දී ඇති බවට චෝදනා කරන ඇතැම් විචාරකයින් ඒ නිසා ප්‍රතිඵල වලට වඩා ශිල්පීය ක්‍රම කෙරෙහි චර්යාවාදීන් වැඩි උනන්දුවක් දක්වා ඇති බව කියා සිටියි. අනෙක් අතට ශිල්පීය විධික්‍රම යොදා ගත නොහැකි කේෂ්ත්‍ර අධ්‍යයනය කිරීම හිතාමතාම චර්යාවාදීන් පැහැර ඇති බව ප්‍රකාශ කරන සමහරු තුන්වන ලෝකය සම්බන්ධයෙන් ඔවුන් කර ඇති පර්යේෂණ වලින් ඒ බව වඩාත් පැහැදිලි වන බව තව දුරටත් කියා සිටී. චර්යාවාදීන් අනවශ්‍ය ලෙස ප්‍රමාණය ඉක්මවා ගොස් අනෙක් සමාජ විද්‍යාවන් මත රදා පැවතීම නිසා දේශපාලන විද්‍යාවේ ස්වාධීනත්වය විනාශ කර ඇතිවා පමණක් නොව අනෙක් සමාජ විද්‍යාඥයින්ට අනවශ්‍ය ලෙස දේශපාලන විද්‍යාවට ඇගිලි ගැසීමට ඉඩ හැරීමෙන් විෂයයේ වැදගත්කම අවතක්සේරු කර ඇති බවට ඇතැමුන් චෝදනා කර ඇත. ශතවර්ෂ ගණනාවක් තිස්සේ ස්වාධීනව වර්ධනය වූ සියලුම සමාජ විද්‍යාවන් අතුරින් අග්‍රගණ්‍ය සමාජ විද්‍යාව ලෙස ඇරිස්ටෝටල් විසින් හදුන්වා දුන් දේශපාලන විද්‍යාවට දේශපාලන විද්‍යාඥයින් යැයි කියා ගන්නා චර්යාවාදීන්ගෙන් විශාල හානියක් සිදු වී ඇති බවට එම විචාරකයින් තව දුරටත් චෝදනා කර සිටී.

6.     පර්යේෂණාත්මක අධ්‍යයන ක්‍රමය

                                ස්වභාවික විද්‍යාවන් අධ්‍යයනය කිරීමට යොදා ගැනෙන ප්‍රධාන අධ්‍යයන ක්‍රමය මෙය යි. පර්යේෂණාගාර මට්ටමින් කරනු ලබන නිරීක්ෂණ හා පරීක්ෂණ පදනම් කරගෙන මෙම ක්‍රමය තුළින් බොහෝ දුරට නිවැරදි අවසාන ප්‍රතිඵල ලබා ගත හැක. මේ නිසා මෙය ඉහල මට්ටමේ විද්‍යාත්මක අධ්‍යයන ක්‍රමයක් සේ සැලකේ. සමාජ විද්‍යාවන් අධ්‍යයනයට මෙම ක්‍රමය යොදා ගත නොහැකි බව ඇතැමුන්ගේ තර්කය යි. හේතුව ස්ථාවර පදනමක් මත පිහිටා විද්‍යාගාර මට්ටමෙන් පරීක්ෂණ පැවැත්වීමේ හැකියාව සමාජ විද්‍යාවන් තුළ නොතිබීය යි. සෑම සමාජ විද්‍යාවකම පදනම මිනිසා ය. මිනිසාගේ නියත ලක්ෂණය වෙනස් වන තත්වයන් තුළ නිරන්තරයෙන් වෙනස් වීම යි. ඒනිසා ස්ථාවර පදනමක් මත පිහාටා මිනිසා පිළිබද අධ්‍යයනය කළ නොහැක. දේශපාලන විද්‍යාව වැනි සමාජ විද්‍යාවන් අධ්‍යයනය කිරීමට මෙම ක්‍රමය යොදා ගැනීමට අපහසු හේතු තුනක් විචාරකයෝ පෙන්වා දෙති.

v  ස්වභාවික විද්‍යාවන්හි ද්‍රව්‍යාත්මක පදනමට වඩා දේශපාලන විද්‍යාවේ ද්‍රව්‍යාත්මක පදනම වෙනස් වීම.

                    කුමන ස්වභාවික විද්‍යාවක වුව ද ද්‍රව්‍යාත්මක පදනම ස්ථාවර ය. නමුත් දේශපාලන විද්‍යාවේ ද්‍රව්‍යාත්මක පදනම බෙහෙවින් අස්ථාවර ය. එය ගොඩ නැගී ඇත්තේ මිනිසා හා ඔහු විසින් නිර්මාණය කළ ව්‍යවස්ථා, නීතිරීති සහ ආයතන පදනම් කොටගෙන ය. මිනිසාගේ වෙනස් වීම් අනුව ඒවායේ ස්වභාවය සහ ක්‍රියාකාරීත්වය වෙනස් වේ. එමනිසා ස්වභාවික විද්‍යාවන් අධ්‍යයනය කරන පදනම මත පිහිටා දේශපාලන විද්‍යාව අධ්‍යයනය කළ නොහැක.

v  පර්යේෂණාගාර හා කෘතීම පර්යේෂණ උපකරණ භාවිතයට ගත නොහැකි වීම.

                    ස්වභාවික විද්‍යාවන්හි පර්යේෂණ කරන්නේ විද්‍යාගාර ඇතුළත විවිධ රසායනික ද්‍රව්‍යයන් හා පර්යේෂණ උපකරණ භාවිතයට ගනිමිනි. තමා අපේක්ෂා කරන අවසාන නිගමනය ලැබෙන තුරු පර්යේෂණය විවිධ අයරින් තමන් කැමති ආකාරයකට මෙහෙයවීමටත්, නිරීක්ෂණය කිරීමටත්, පර්යේෂණ වේගය අඩුවැඩි කිරීමටත් පර්යේෂකයාට හැකියාව ඇත. මෙවැනි පර්යේෂණ දේශපාලන විද්‍යාව තුළ කළ නොහැක. මිනිසෙකු පර්යේෂණාගාරයක් තුළට ගෙනැවිත් රසායනික ද්‍රව්‍ය යොදා කෘතිම විද්‍යා උපකරණ භාවිතයට ගනිමින් ඔහුගේ දේශපාලන හැසිරීම පිළිබද ව අවසාන නිගමන වලට එළඹීමට දේශපාලන විද්‍යාඥයින්ට නොහැක.

v  පර්යේෂණ සදහා යොදා ගත හැකි ස්ථාවර නියතිවාද නොමැති වීම.

                    ස්වභාවික විද්‍යාවන්හි මෙන් ස්ථාවර නියතීන් දේශපාලන විද්‍යාව තුළ නොමැත. සමාජ ප්‍රපංචය නියත වශයෙන් භෞතික ප්‍රපංචයෙන් වෙනස් වේ. මහාචාර්ය ගානර්ට අනුව ස්ථාවර නියතයක් හෝ සාමාන්‍ය නියමයක් පරිදි එකම සමාජ ක්‍රියාවක් දෙවරක් සිදු නොවේ. සෑම ස්වභාවික විද්‍යාවක් ම ස්ථාවර සහ වෙනස් නොවන නීති පද්ධතියක් මගින් පාලනය වුව ද දේශපාලන ක්‍රියාවන් කෙරෙහි බලපාන එයාකාර ස්ථාවර නීති පද්ධතියක් නොමැත.

                                                            ඉහත කරුණු අනුව දේශපාලන විද්‍යාව අධ්‍යයනට මෙම ක්‍රමය යොදා ගත නොහැකි බව විචාරක මතය යි. සර් ජෝර්ජ් කෝන්වෝල් දැක්වූ ආකාරයට, “දේශපාලන ප්‍රපංචය ප්‍රාණය නිරුද්ධ වූ මළ සිරුරක් නොව ප්‍රාණය සහිත වූ නිරන්තරයෙන් වෙනස් වන ගතික ප්‍රපංචයකි. පර්යේෂකයින් රසායන විද්‍යාව තුළ කරන දෙය දේශපාලන විද්‍යාව තුළ කළ නොහැක. යම් වස්තුවක් උෂ්ණත්වයක දී වෙනස් වන්නේ කෙසේද?, වතුරට දැමූ විට දිය වන්නේ කෙසේද?, රසායන සංයෝජන ප්‍රතික්‍රියාව දක්වන්නේ කෙසේද? වැනි අත්හදාබැලීම් දේශපාලන විද්‍යාව තුළ අපට කළ නොහැක. තමා අපේක්ෂා කරණු ලැබූ අරමුණු තෘප්තිමත් කර ගැනීමට හෝ දේශපාලන ප්‍රශ්න වලට විසදුම් සෙවීමට හෝ බ්‍රොබිඩිග්නැග් රජු ගලිවර් සිය සුරතට ගත්තාක් මෙන් සමාජයෙන් කොටසක් වෙන් කර අතට ගනිමින් එය විවිධාකාර ලෙස හසුරුවමින් පරීක්ෂා කර බැලීමේ හැකියාව දේශපාලන විද්‍යාව තුළ අප සතු නොවේ.

                    පර්යේෂණ අධ්‍යයන ක්‍රමය පිළිබද බ්‍රයිස් සාමි ද යහපත් මතයක් නොදරයි. ඔහුට අනුව, රසායන විද්‍යාඥයෙකුගේ ග්‍රහණයට හසු වන අධ්‍යයන ප්‍රපංච සෑම විට ම එක සමාන වේ. ඒවා නිවැරදි ව කිරා මැන බැලිය හැක. නමුත් මිනිස් ප්‍රපංචය කිරා මැන බැලිය නොහැක. ඒ සම්බන්ධයෙන් කළ හැකි එකම දෙය විස්තර කිරීමයි. තාපය, ආර්ද්‍රතාවය, සුළගේ වේගය අපට ගණනය කළ හැක. නමුත් දේශපාලන ක්‍රියා සදහා එකට එකතු වන මිනිස් සමූහයක ආවේග සහ හැගීම් කොතරම් උද්වේගකරද යන්න මැනිය නොහැක. දේශපාලන ක්‍රියාවන් කෙරෙහි බලපාන අදහස්, ආවේග හා අනෙකුත් සාධක ගණන් බැලීම කළ හැකි දෙයක් නොවේ. ඔහු තවදුරටත් පවසන්නේ, අපේක්ෂිත අවසාන ප්‍රතිඵලය ලැබෙන තුරු භෞතික විද්‍යාවන් තුළ පර්යේෂණ යළි යළිත් නොකඩවා කළ හැක. නමුත් දේශපාලන විද්‍යාව තුළ එසේ කළ නොහැකි ය. හේතුව යම් දේශපාලන සිද්ධියක් සමාන අයුරින් දෙවරක් සිදු නොවීම යි. මේ අනුව භෞතික විද්‍යාවන් තුළ නිශ්චිත අනාවැකි පළ කළ හැකි වුව ත් දේශපාලන විද්‍යාව තුළ එය කළ නොහැක. කළ හැකි එකම දෙය මෙය මෙසේ විය හැකි යැයි අනුමාන කිරීම පමණකි.

                                                                                                මෝගන් නැමැති දේශපාලන විචාරකයාට අනුව, ස්වභාවික විද්‍යාවන් තුළ පර්යේෂණ කරනුයේ යම් වස්තුවක් හෝ ද්‍රව්‍යයක් අනෙක් ඒවායින් වෙන් කර තනිව ගෙන ය. එවැනි පර්යේෂණයක් දේශපාලන විද්‍යාව කළ නොහැක. හේතුව මිනිසුන් තනි තනිව ගෙන පර්යේෂණ කළ නොහැකි බැවිනි.

                                                            ස්වභාවික විද්‍යාවන්හි මෙන් සියයට සියයක් සත්‍ය ප්‍රතිඵල මෙම ක්‍රමය මගින් දේශපාලන විද්‍යාව තුළින් ලබා ගත නොහැකි වුව ත් මෙයට පක්ෂව මත පල කරන පිරිසක් ද වේ. ඔවුන්ගේ මතයට අනුව දේශපාලන විද්‍යාව තුළ නිරන්තරයෙන් පර්යේෂණ පැවැත්වේ. නිදසුන් ලෙස ඔගස්ට් කොම්ටේ පවසන්නේ සෑම දේශපාලන වෙනස් වීමක් ම එක් ආකාරයක පරීක්ෂණයක් බවයි. ඔහුට අනුව, ආණ්ඩුව විසින් පනවන සෑම නව නීතියක් ම, අලුතින් හදුන්වා දෙන සෑම ප්‍රතිපත්තියක් ම, දේශපාලන ආයතන පද්ධතියේ කරනු ලබන සෑම වෙනසක් ම යම් ආකාරයක දේශපාලන පර්යේෂණයක ප්‍රතිඵලයක් සේ සැලකීම වැරදි නොවේ. නිදසුන් ලෙස ආණ්ඩුව විසින් නව නීතියක් පැනවූ විට ජනතාව එය අනුමත කරන්නේ නම් එය සාර්ථක දේශපාලන පර්යේෂණයක ප්‍රතිඵලයකි. එය ජනතාව අනුමත නොකරන්නේ නම් අසාර්ථක පර්යේෂණයකි. නමුත් දේශපාලන පර්යේෂණයක ප්‍රතිඵල වල සාර්ථක අසාර්ථක බව එක එල්ලේ කිව නොහැකි අතර කාලයක් බලා සිටීමට සිදු වේ. මහාචාර්ය ගානර් ද මෙවැන්නක් කියයි. ආණ්ඩුව පනවන සෑම අලුත් ප්‍රතිපත්තියක් ම එක් අතකින් පර්යේෂණයකි. නමුත් එය ස්ථීර දෙයක් බව පිළි ගැනීමට සුදුසුකම ලැබෙන තුරු එය තාවකාලික දෙයක් සේ සැලකිය යුතු බව ඔහුගේ මතය යි.

7.     පද්ධති විශ්ලේෂණ ක්‍රමය

                    මෙම ඉගෙනුම් ක්‍රමය 1950 ගණන් වලින් පසු 1960 දශකයේ භාවිතයට ගැණෙන ජනප්‍රිය ක්‍රමයක් හෙවත් ප්‍රවේශයක් සේ සැලකේ. මෙම ක්‍රමය හදුන්වා දුන්නේ ඇමරිකානු දේශපාලන විද්‍යාඥයින් දෙදෙනෙකු වන ගබ්‍රියෙල් ආමන්ඩ්, හා ඩේවිඩ් ඊස්ටන් විසිනි. ගබ්‍රියෙල් ආමන්ඩ් හදුන්වා දුන් පද්ධති විශ්ලේෂණ ක්‍රමය ව්‍යුහ කාර්ය විශ්ලේෂණ ක්‍රමය ලෙස ද, (ව්‍යුහ කෘත්‍ය වාදය) ඩේවිඩ් ඊස්ටන් හදුන්වා දුන් ක්‍රමය යෙදවුම් නිමවුම් විශ්ලේෂණ ක්‍රමය ලෙස ද හදුන්වයි. දේශපාලන ක්‍රමයන් ගොඩ නැගී ඇති ව්‍යුහයන් සහ ඒවා මගින් ඉටු කරනු ලබන කාර්යයන් සමස්තයක් ලෙස අධ්‍යයනය කිරීම මත මෙම ක්‍රමය ගොඩ නැගී ඇත.

                        මෙම විග්‍රහයට අනුව දේශපාලන ක්‍රමයක් ගත් විට එය උප පද්ධති ගණනාවකින් යුක්ත වේ. නිදසුන් ලෙස දැක්වුව හොත් දේශපාලන ක්‍රමයක් ශරීරයක් හා සමාන වේ. ඒ අනුව දේශපාලන ක්‍රමයක් සැකසී ඇති ආයතනික ව්‍යුහය හා එම ආයතනික ව්‍යුහ වලට අදාල කාර්යයන් සම්බන්ධව මෙහි දී සලකා බැලෙයි. දේශපාලන ක්‍රමය ඔරලෝසුවකට සමාන කළහොත් එහි ඇති උප පද්ධති නිසි ලෙස ක්‍රියාත්මක වුවහොත් අපේක්ෂිත කාර්යය නියම ලෙස සිදු වන අතර එය උප පද්ධතියක කාර්යයෙහි අඩුවක් වුවහොත් එය සමස්ත පද්ධතියටම බලපෑම් කරනු ලැබේ. උදාහරණ ලෙස රටේ විධායකය වැරදි දේශපාලන තීරණ ගැනීම හෝ අයහපත් කාර්යයන් සිදු කළහොත් හෝ එය අනෙක් උප පද්ධති වලට ඉදුරාම බලපෑම් එල්ල කරයි. ඒවා අකර්මන්‍ය වේ. කිසිවක් කළ නොහැකි අසරණ තත්වයට පත් වේ. ඒ නිසා උප පද්ධති අතර අන්තර් සබදතාවයක් හා අන්තර් මනා ක්‍රියාකාරිත්වයක් තිබිය යුතු ය. එමගින් කියැවෙන්නේ එක් උප පද්ධතියක ඇති වන හොද හෝ නරක දෙයක් අනෙක් සියළුම උප පද්ධති වලට බලපාන බවයි. 17 වන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය යටතේ ඇතිකළ ව්‍යවස්ථා සභාව එවක අක්‍රීය තත්වයට පත් විය. ඒ නිසා සියළු පද්ධති අක්‍රීය වීමෙන් ඒ සියළුම අංශ වලට එහි අයහපත් බලපෑම් සිදු වී ඇත. විශේෂයෙන් අධිකරණය හා  ව්‍යවස්ථාදායකය පිළිබද ජනතා විශ්වාසය බිද වැටීමට මෙය හේතු වී ඇත.

   දේශපාලන ක්‍රමයට ඉතාම වැදගත් වන ආයතන වන්නේ ව්‍යවස්ථාදායකය, විධායකය හා අධිකරණය යන ආයතන තුනයි. මේවා දේශපාලන ක්‍රමයක විධිමත් උප පද්ධති සේ සැලකේ. මෙම ආයතන තුන නිසි ලෙස ක්‍රියාත්මක නොවේ නම් එය සමස්ත පද්ධතියටම බලපෑම් කරයි.

                                                                                    මෙම පද්ධති විශ්ලේෂණ ක්‍රමය හදුන්වාදීමට කළින් එම ආයතන තුන පිළිබද ව වෙන වෙන ම ඉගෙනුම ලැබුව ද පද්ධති ක්‍රමයේ දී ඒවා එකට ගෙන ඉගෙනුම ලබයි. ඒ නිසා පද්ධති විශ්ලේෂණ ක්‍රමයේ දී එහි ඇති ව්‍යුහයන් හෙවත් උප පද්ධති පදනම් කරගෙන දේශපාලන ක්‍රමයක් ගොඩ නැගී ඇති අයුරු සලකා බලන අතර එක් කොටසක කෙරෙන කාර්යයන් වල හොද හෝ නරක අනෙක් කොටස් වලට බලපාන අයුරු සාකච්ඡා කෙරේ. එම නිසා මෙම ආයතන වෙන වෙන ම හැදෑරීම කළ නොහැක.

                                                මෙම අධ්‍යයන ක්‍රමය තුළනාත්මක ආණ්ඩුක්‍රමය විශ්ලේෂණය කිරීම සදහා ඉතාම වැදගත් ක්‍රමය ලෙස සැලකේ.

                                                ව්‍යුහ කෘත්‍යවාදය හෙවත් පද්ධති විශ්ලේෂණ ක්‍රමය විවිධ සමාජ ක්‍රම මෙන් ම දේශපාලන ක්‍රම හා ඒවා සමන්විත වී ඇති අංග ලක්ෂණ විශ්ලේෂණය කිරීම සදහා ද ඇති වැදගත් ප්‍රවේශයක් ලෙස සැලකේ. මෙම ප්‍රවේශයට අනුව පද්ධතියක ඇති අනන්‍යතා, ඒකාග්‍රතාවය හා ආර්ථික සබදතා කෙරෙහි අවධානය යොමු කෙරේ.

8.     සමාජ විද්‍යාත්මක අධ්‍යයන ක්‍රමය (අන්තර් විෂයාත්මක ක්‍රමය)

                    දේශපාලන විද්‍යාව අධ්‍යයනය කිරීමෙහි ලා භාවිතා කරන ක්‍රමවේදයක් අතුරින් තවත් වැදගත් අධ්‍යයන ක්‍රමයකි. මෙම ක්‍රමය ප්‍රධාන වශයෙන් 20 වන සියවසේ දී දේශපාලන විද්‍යාව අධ්‍යයනය කිරීම සදහා භාවිතයට ගන්නා ඉතාම ජනප්‍රිය ක්‍රම ශිල්පයක් ලෙස හැදින්විය හැක. මෙම ක්‍රම ශිල්පයේ දී සලකා බලන්නේ රටක දේශපාලනයේ සැබෑ ක්‍රියාකාරීත්වය හා ඒ කෙරෙහි බලපාන සමාජ, ආර්ථික, දේශපාලන හා අනෙකුත් සාධක පරීක්ෂා කිරීම ය. නැතහොත් මේ ක්‍රමය අනුව දේශපාලන කටයුතු වල සමාජීය හා ආර්ථික පදනමත්, විධිමත් ආයතනයන්ගේ ක්‍රියාකාරීත්වය කෙරෙහි බලපාන සමාජීය හා අනෙකුත් සාධකත් විමසා බැලීම සිදු කෙරේ. මෙහි ලා ඉතිහාසය, ආර්ථික විද්‍යාව, සමාජ විද්‍යාව, මානව විද්‍යාව, මනෝ විද්‍යාව වැනි සමාජ විද්‍යා විෂයන් වල කර ඇති විමර්ෂණ, පර්යේෂණ හා ඒවායේ ප්‍රතිඵල භාවිතා කිරීම මගින් දේශපාලන විද්‍යාව අධ්‍යයනය කිරීම සිදු කෙරේ. මීට හේතුව රාජ්‍ය නැමැති ආයතනය හා සම්බන්ධ සමාජීය වුවමනාවන් හා සබැදුණු සමාජ හැසිරීම් රටාවක් පැවතීමයි.

                                                                                                එසේ ම සමාජයේ බොහෝ අංශ දේශපාලනය සමග ඉතා කිට්ටුවෙන් ඍජුව හෝ වක්‍රව බැදී පැවතීම ද එයට හේතුවයි. නිදසුන් වශයෙන් රටක ආර්ථික ක්‍රමය, ජාතිය පිළිබද වප්‍රශ්න, සමාජ ව්‍යුහය, කලාව, භාෂාව, ආගම, කුලය, ප්‍රදේශය ආදී සාධක දේශපාලනය සමග ඉතා කිට්ටුවෙන් බැදී පවතී. මෙම අංශ අතර සම්බන්ධය පරීක්ෂා කරමින් දේශපාලන විද්‍යාව අධ්‍යයනය කිරීම සමාජ විද්‍යාත්මක ක්‍රමයේ දී සිදු කෙරේ. මෙම විද්‍යාත්මක ක්‍රමය උපයෝගි කර ගන්නා දේශපාලන විද්‍යාඥයින් “දේශපාලන සමාජ විද්‍යාව” නමින් නව දැනුම් සම්භාරයක් දේශපාලන විද්‍යා විෂය තුල පෝෂණය කර තිබේ. එහි ලා කාල් මාක්ස්, මැක්ස් වෙබර්, ඔගස්ට් කොම්ටේ වැනි අග වැදගත් ය.

9.     සංඛ්‍යා විද්‍යාත්මක අධ්‍යයන ක්‍රමය

                    මෙම ක්‍රමයේ දී සංඛයාන විද්‍යාවේ දී භාවිතා කරන ක්‍රම ශිල්ප හා ගණිතමය මිනුම් ක්‍රම යොදා ගනිමින් දේශපාලන විද්‍යාව හැදෑරීම සිදු කෙරේ. නිදසුන් වශයෙන් යම් මැතිවරණයක දී ලියාපදිංචි වී ඇති ඡන්ද දායකයින් සංඛ්‍යාව, එහි දී ප්‍රකාශයට පත් කළ ඡන්ද දායකයින් සංඛ්‍යාව, ඡන්දය දුන් සංඛ්‍යාව ආදිය සැලකිල්ලට ගෙන අනාගත මැතිවරණ ප්‍රතිඵල ගැන පුරෝකථනයක් සිදු කිරීම කළ හැක.

                                                                                                                                                මීට අමතර ව දේශපාලන වශයෙන් වැදගත් සිදුවීම් පිළිබද වාර්තා දැක්වීම සදහා සංඛ්‍යා විද්‍යාත්මක ක්‍රමය යොදා ගත හැක. නිදසුන් වශයෙන් යුද්ධ වියදම්, යුද්ධ උපකරණ, යුද්ධයෙන් ඝාතනය වූ විරුද්ධවාදීන්ගේ ප්‍රමාණය, ඝාතනය වූ සිවිල් වැසියන්ගේ ප්‍රමාණය, අවතැන් වූ ප්‍රමාණය, ඔවුන් පුනරුත්ථාපනයට යන වියදම්, වෛද්‍ය පහසුකම් යනාදිය දැක්විය හැක. පාසල් වැනි දෑ විග්‍රහ කිරීම සදහාද මෙම ක්‍රමය බහුලව යොදා ගැනේ.

                                    ඒ සදහා සංඛ්‍යාන විද්‍යාවේ භාවිතා කෙරෙන මිනුම්, එනම් මාතය, මධ්‍යස්ථය, සම්මත අපගමනය, ප්‍රමාණ චක්‍ර, ප්‍රස්තාර, වගු ගත කිරීම් ආදිය භාවිතා කරයි.

                                                                                                            විශේෂයෙන් මැතිවරණ සංඛ්‍යාලේඛණ මේ සම්බන්ධව ඉතා වැදගත් වේ. ඇමරිකාව, මහා බ්‍රිතාන්‍යය වැනි දියුණු රටවල මැතිවරණ වලට පෙර මහජන මතය මැනීම සදහා මෙම ක්‍රමවේදය යොදා ගන්නා අතර ඒ මගින් පල කරන අනාවැකි මැතිවරණ ප්‍රතිඵල වලින් ඔප්පු වී තිබේ. ඒ නිසා මෙම විශ්ලේෂණය ක්‍රමය තුළින් අදාල සිදු වීම් පිළිබදව විද්‍යාත්මක කරුණු ඉදිරිපත් කළ හැකි ය. එය මෙහි ඇති විශේෂතම ලක්ෂණය යි.

                                                                                                                        මෙම සංඛ්‍යා විද්‍යාත්මක අධ්‍යයන ක්‍රමය හදුන්වා දුන් පුරෝගාමීන් අතර බ්‍රයිස් සාමි, ග්‍රේහැම් වොලස්, ඩී. වැල්ඩෝ, එච්. ඩී ඇන්ඩර්සන් ආදීහු වැදගත් වේ. සංඛ්‍යා විද්‍යාත්ක ක්‍රමය මගින් ප්‍රමාණාත්මක විශ්ලේෂණයක් ලබා දිය හැකි බව මොවුහු ප්‍රකාශ කරති. ඒ අනුව යම් දේශපාලන සංසිද්ධියක් සම්බන්ධයෙන් ප්‍රථමයෙන් දත්ත එකතු කිරීමක් සිදු කෙරේ. එයින් පසුව ලබා ගත් දත්ත විශ්ලේෂණයකට බදුන් කරයි. මෙහි දී ප්‍රස්තාර, වගු ආදිය යොදා ගන්නා අතර සංඛ්‍යාත්මක මිනුම් ක්‍රම ද යොදා ගනී. විශේෂයෙන් ම රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති සකස් කිරීමේ දී යම් යම් නියැදි හරහා තෝරා ගන්නා දත්ත මත පූර්ණ නිගමන වලට එළඹීමට, මැතිවරණ විශ්ලේෂණය කිරීමට, ගැටුම් විශ්ලේෂණයට මෙන් ම දිළිදුකම පිටු දැකීමේ සේවාවන් ආදිය නිරීක්ෂණය කිරීමේ දී යොදා ගනී.

                    නමුත් මෙම සංඛ්‍යා තොරතුරු සැබෑ ඒවා නොවුනහොත් ඒවායින් එළඹෙන නිගමන සියයට සියයක් ම නිවැරදි නොවේ. එසේ වුවහොත් සැබෑ දේශපාලන චර්යා සෙවීමට නුපුළුවන. එය මෙහි ඇති දුර්වලතාවයකි. උදාහරණ ලෙස 1980 දශකයේ පැවැත් වූ ලංකාවේ ජනමත විචාරණය, 1990 දශකයේ වයඹ පළාතේ පැවැත් වූ මැතිවරණය, 2010 පවත්වන ලද ජනාධිපතිවරණය ආදියේ දී ලැබී ඇති තොරතුරු සත්‍ය ඒවා ද යන්න සැක ය.

                        ඒ නිසා දියුණු රට වලට මෙය අදාල කර ගත හැකි වුව ද දේශපාලන අතින් නොදියුණු රටවලට එය අදාල කර ගත නොහැක. එසේ යම් ඡන්ද විමසීමකට කළින් සංඛ්‍යාත්මක ව ප්‍රකාශ කරන දෑ සිදු වීමට බලපාන හේතු මේ මගින් පරීක්ෂා නොකෙරේ. තව ද සංඛ්‍යා දත්ත ලබා ගැනීමට භාවිතයට ගන්නා නියැදියේ සාර්ථක හෝ අසාර්ථක බව පදනම් කොටගෙන ප්‍රතිඵල ද සාර්ථක හෝ අසාර්ථක වීමට ඉඩ ඇත.